Plastic soep, plasticvrij winkelen, Mei Plasticvrij… Er zijn talloze termen die proberen duidelijk te maken dat de wereld veel beter af is zonder kunststoffen. Geen wonder dat bijna iedereen – van politici en milieuverenigingen tot bezorgde burgers – het tegenwoordig heeft over plastic als veroorzaker van vrijwel alle milieuproblemen. En over ‘wegwerpplastic’. Het nieuwe motto: plastic de wereld uit!
Check de feiten: plastic heeft toekomst
Plastic soep, plasticvrij winkelen, Mei Plasticvrij… Er zijn talloze termen die proberen duidelijk te maken dat de wereld veel beter af is zonder kunststoffen. Geen wonder dat bijna iedereen – van politici en milieuverenigingen tot bezorgde burgers – het tegenwoordig heeft over plastic als veroorzaker van vrijwel alle milieuproblemen. En over ‘wegwerpplastic’.
Het nieuwe motto: plastic de wereld uit!
Als vertegenwoordiger van de Nederlandse kunststofleidingindustrie word ik hier enigszins moedeloos van. Want dezelfde mensen die zo tegen plastic tekeer gaan, gaan ook tekeer tegen bijvoorbeeld het nepnieuws van presidenten Trump en Poetin. Terwijl veel van de argumenten tegen plastic ook op framing en nepnieuws zijn gebaseerd.
Weg met ‘wegwerpplastic’
Neem allereerst de benaming wegwerpplastic. Dat is een duidelijk geval van framing. Want wegwerpkunststof bestaat niet. Niemand produceert kunststof om het vervolgens weg te gooien. Kunststof heeft altijd een functie! Sterker nog, functionele toepassingen zorgen vaak voor minder milieu-impact dan wanneer er geen kunststof gebruikt zou worden. Denk aan verpakkingen waarmee bederfelijke waar langer houdbaar is. Volgens dezelfde logica zouden we een krant trouwens ‘wegwerppapier’ moeten noemen. Dat heb ik nog nooit iemand horen zeggen…
Natuurlijk zijn we het er in de kunststofindustrie wél van harte mee eens dat er iets gedaan moet worden aan zwerfvuil en ‘marine litter’. Aan die aanpak dragen we dan ook concreet aan bij. Maar de huidige voorstellen in Nederland en Europa om kunststoffen voor éénmalig gebruik (single use plastics) te verbieden, gaan helaas nog meestal voorbij aan de functionaliteit van kunststof. Eén voordeel: ze gebruiken in ieder geval niet de term wegwerpkunststof.
Meer of minder CO2?
Nepnieuws is er ook over kunststof. Zo zouden we CO2 besparen als de wereld vrij is van kunststof.
Nu is het helemaal niet mogelijk om alle huidige kunststoftoepassingen te vervangen door andere, traditionele materialen. Maar als het zou kunnen, zou de CO2-ramp niet te overzien zijn. Dat blijkt uit vele onderzoeken en LCA-rapporten. Er zouden immers grootschalige mijnbouwprojecten nodig zijn voor meer ijzererts. En grootschalige boskap voor meer papiervezels. Om over andere, zeldzamere materialen maar te zwijgen. De CO2-uitstoot zou nóg verder toenemen omdat voor al deze alternatieven doorgaans meer grondstof nodig is. Bovendien zijn ze zwaarder, met (veel!) meer transportimpact als gevolg.
Het Oostenrijkse Denkstatt berekende in 2012 al dat vervanging van kunststof zou leiden tot 3,7 keer meer massa, 46% meer energieverbruik en 50% meer uitstoot van broeikasgassen! Lees de uitslagen van het Denkstatt onderzoek in het verslag van PlasticEurope.
Geen nepnieuws maar actie!
We kunnen het gebruik van fossiele bronnen wel beperken, door grootschaliger in te zetten op recyclaat. Dat vereist actie aan twee kanten. Aan de voorkant is ‘design for circularity’ nodig, aan de achterkant moeten we afval voorkomen. Gelukkig heeft de Nederlandse overheid dat goed gezien.
De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat noemt in een brief van 29 juni 2018 aan de Tweede Kamer circulair ontwerp en afvalpreventie als prioriteit van het kabinet.
Deze brief erkent ook dat er nu nog belemmeringen in wet- en regelgeving zijn. Deze moeten in kaart gebracht én opgelost worden. Vanzelfsprekend gaat de Nederlandse transitie naar een circulaire economie gepaard met een forse verlaging van CO2-uitstoot.
De kunststofindustrie ondersteunt de kabinetsplannen van harte. Mits men de besparing die het gebruik van kunststoffen oplevert ook meeweegt, en niet alleen kijkt naar ‘end of pipe’

Circulaire economie ‘avant la lettre’
De beleidspunten van de overheid over circulaire economie zijn voor de kunststofleidingindustrie trouwens niet nieuw. Sterker nog, we lopen er al (lang) op vooruit. Al ruim 25 jaar zamelen we kunststof leidingafval in.
Nu is circulaire economie meer dan alleen het inzamelen van afval. Het gaat ook om circulaire ontwerpen, die ‘safe by design’ zijn. En dat is precies wat we ruim 25 jaar geleden zijn gaan doen: niet alleen kunststof leidingafval inzamelen, maar ook producten ontwerpen die dit recyclaat als grondstof kunnen bevatten. Circulair ontwerp dus!
Daarnaast hebben we samen met de Europese industrie een programma opgezet voor PVC (nu onder de naam VinylPlus). Met als doel: zware metalen en andere zorgwekkende stoffen uitfaseren. Bij de harde PVC waarvan leidingen zijn gemaakt, ging het om cadmium en lood. Beide zware metalen zijn succesvol vervangen door alternatieven.

Afval of nieuwe grondstof
Voorbeeldig gedrag dus van de Nederlandse producenten van kunststof leidingsystemen. Toch kwam er een kink in de kabel. Door een recente wijziging van de Europese Kaderrichtlijn Afval ontstond er spanning tussen de stoffenwetgeving REACH en de afvalwetgeving. Met als gevolg een onduidelijke gedoogsituatie in alle EU-lidstaten, met op dit moment alleen een – goede! – uitzondering voor Nederland. Er zijn namelijk geen Europese ‘einde-afval’-criteria, waardoor kunststof leidingafval eigenlijk geen grondstof voor nieuwe producten kan zijn. In de praktijk erkent men de toegevoegde waarde van afval als grondstof gelukkig wel. Om een veilig gebruik te waarborgen, toetst men de gerecyclede grondstof aan de stoffenwetgeving. Toch staat de juridisch onzekere situatie steeds vaker verdere investeringen in duurzaamheid in de weg. De Nederlandse overheid onderkent dit probleem en heeft begin 2018 in een zogenaamd rechtsoordeel de criteria aangegeven voor een einde-afval-status voor hard PVC-afval van kunststof leidingen.
Naast heldere criteria biedt dit document een fraai inzicht in de inspanningen van de Nederlandse kunststofleidingindustrie en de Europese PVC-industrie om PVC duurzamer en circulair te maken.

Samenwerken aan circulariteit
In maart 2016, toen Nederland voorzitter van de EU was, werd in Brussel de eerste International Green Deal getekend. Onderdeel hiervan is de North Sea Resources Roundabout, waarin de landen rondom de Noordzee samenwerken om circulariteit mogelijk te maken en om wettelijke belemmeringen op te heffen. Een van de aandachtspunten is de spanning tussen het vrijmaken van zorgwekkende stoffen van nieuwe producten en materialen, en de mogelijke aanwezigheid van deze zorgwekkende stoffen in recyclaat dat als grondstof kan dienen. Samen met Vlaanderen en het Verenigd Koninkrijk heeft Nederland een project opgezet op basis van de inzameling, het recycleren en het toepassen van het recyclaat in de keten van hard PVC. Met voor Nederland als resultaat het eerder genoemde rechtsoordeel. Momenteel bekijken Vlaanderen en het Verenigd Konikrijk (waar helaas de aandacht nu vooral naar andere zaken uitgaat) de invoering van een soortgelijke aanpak.
De Europese kunststofleidingindustrie steunt de Nederlandse aanpak via The European Plastic Pipes & Fittings Association (Teppfa). Het Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat heeft zelfs al een Engelse vertaling laten maken van het rechtsoordeel. En via de Franse vereniging STR-PVC is er ook een officieuze Franse vertaling. De vertalingen zijn op te vragen bij BureauLeiding.
Kunststof heeft toekomst!
Als je dus serieus en reëel kijkt naar hoe we de aantasting van onze wereld kunnen tegengaan, dan blijkt dat veel kunststof toepassingen juist een bijdrage kunnen leveren. En dat zeker niet alle kunststoffen de wereld uit hoeven. We moeten uitwassen aanpakken, ongeacht het materiaal. En op zoek gaan naar slimme oplossingen. Dan heeft kunststof een mooie toekomst – en kan het er zelfs aan bijdragen!

Wilt u contact opnemen met de schrijver van dit artikel over bijvoorbeeld de uitdagingen van kunststof recycling? Gebruik dan het onderstaande formulier om een bericht te schrijven: